Zgodnie z prawem budowlanym przez rozpoczęciem budowy należy uzyskać stosowne pozwolenie, nawet jeśli chcemy zbudować coś na działce będącej naszą własnością. Istnieje jednak katalog wyjątków od tej zasady.
Nie wszystkie obiekty budowlane wymagają pozwolenia na budowę. Przed rozpoczęciem każdej budowy należy jednak sprawdzić, czy dla danego rodzaju obiektu przepisy wymagają uzyskania odpowiednich urzędowych dokumentów, a także, czy planowane prace są zgodne z przepisami techniczno-budowlanymi.
Obiekty niewielkie, których budowa wiąże się z mniejszą ingerencją w grunt nie wymagają uzyskania specjalnych pozwoleń. Do obiektów takich należą wolno stojące parterowe budynki gospodarcze, takie jak garaże, altany, wiaty, przydomowe ganki i oranżerie, których powierzchnia zabudowy nie przekracza 35 mkw. Ważne przy tym, że łączna ilość takich obiektów na jednej działce nie może być większa niż dwa na każde 500 mkw. działki.
Przepisy nie wskazują dokładnej definicji wszystkich tych obiektów. Budynkiem gospodarczym można jednak nazwać obiekt, który posiada ściany i fundamenty i jest przeznaczony do celów gospodarczych. Definicje wiaty i altany należy natomiast czerpać z języka potocznego. I tak można przyjąć, że wiata to lekka konstrukcja w postaci dachu opartego na słupach. Altaną natomiast nazwiemy niewielką konstrukcję, częściowo ażurową, która ma przeznaczenie rekreacyjne bądź stanowi element ogrodowej architektury. Oranżerią będzie zaś obiekt w znacznej części przeszklony, przeznaczony do uprawy roślin i mogący pełnić jednocześnie funkcję pomieszczenia rekreacyjnego.
Po ustaleniu typu obiektu, jaki chcemy postawić, a także wyliczeniu jego powierzchni, należy jeszcze sprawdzić, czy dana działka objęta jest planem zagospodarowania przestrzennego. Jeśli takowy plan został uchwalony, trzeba sprawdzić, jakie są w nim ustalenia dotyczące tego typu obiektów. Może się bowiem zdarzyć, że plan będzie zakazywał stawiania jakiegoś rodzaju budynków, albo będzie zawierał wytyczne co do ich wysokości lub wielkości.
Gdy planu brak, należy wystąpić do właściwego miejscowo wójta, burmistrza lub prezydenta miasta z wnioskiem o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. Po jej otrzymaniu trzeba zgłosić chęć rozpoczęcia budowy, czego dokonuje się u właściwego starosty (lub prezydenta miasta na prawach powiatu).
Po nowelizacji prawa budowlanego w 2015 roku możliwe jest również wybudowanie domu bez konieczności uzyskania pozwolenia na budowę, co skraca procedurę budowlaną o kilka miesięcy. Muszą być jednak spełnione pewne warunki. Mianowicie obszar oddziaływania budynku nie może wykraczać poza działkę, na której dom ma powstać. Jeśli z informacji o obszarze oddziaływania obiektu wynikać będzie, że wykracza on poza obszar działki, konieczne jest uzyskanie pozwolenia na budowę. W innym wypadku wystarczy zgłoszenie rozpoczęcia takiej inwestycji. Jeśli w ciągu 30 dni od zgłoszenia starosta nie wniesie sprzeciwu, można rozpoczynać budowę.